Wie kan er niet wegdromen bij zijn favoriete muziek? Muziek kan vele emoties opwekken, het ontspant of geeft juist energie. Geluid kan ook stressverhogend zijn. Stel voor je zit op een mooie zomerse dag in de tuin en de buurman besluit dat het een goed moment is om een project te starten waarbij het belangrijkste stuk gereedschap een cirkelzaag is.

De fysieke effecten van geluid

De twee belangrijkste functies van het gehoor zijn het horen van basisgeluiden zoals vogels, water, auto’s, stemmen en wind. Deze geluiden helpen bij het oriënteren en inschatten van afstanden. Een tweede functie van het gehoor dient als waarschuwingsmechanisme. Bijvoorbeeld bij het horen van luide en onverwachte geluiden. Het gevolg hiervan is dat het stresshormoon cortisol wordt aangemaakt. Dit hormoon brengt een persoon in staat van paraatheid en in een staat van vechten of vluchten. De hartslag en de ademhaling gaan omhoog. Het horen van natuurlijke geluiden zoals bijvoorbeeld de zee, heeft een omgekeerd effect. De frequentie van het geluid van de zee sluit aan bij de frequentie van een ademhaling in rust. Het wel of niet horen van geluid tijdens de maaltijd (kauw geluiden van jezelf) legt een verband met de hoeveelheid die wordt gegeten. Als je jezelf niet hoort eten, bijvoorbeeld als je dit niet hoort door het geluid van de televisie, eet je meer.

Geluid en emotie

Geluiden hebben een direct effect op de gemoedstoestand van een persoon. Er zijn meerdere onderzoeken gedaan naar het effect van muziek op een persoon, zowel in ziekenhuizen als in openbare ruimten. Hieruit is gebleken dat klassieke muziek, zoals die van Mozart, een stressreducerend effect heeft. Het vermindert angsten en brengt personen in een emotioneel positievere staat. Dit effect blijkt onafhankelijk te zijn van de muzikale voorkeur van de persoon in de ruimte. Ook het tempo van muziek heeft effect op personen. Snelle muziek wordt over het algemeen als vrolijker ervaren dan langzamere muziek. Tevens gaan personen in de openbare ruimte sneller lopen wanneer het tempo van de muziek verhoogd wordt. Muziek geeft ook een gevoel van aanwezigheid zodat mensen zich minder onveilig voelen in de openbare ruimte. Geluidsoverlast kan gepaard gaan met negatieve emoties zoals boosheid, angst, depressie en irritatie. Dit kan men oplossen door gebruikmaking van een zogenaamd geluidsscherm. Dit is een tegengeluid, bijvoorbeeld met muziek die overige storende geluiden weg kan drukken. Er is een samenhang tussen het ervaren van overlast van geluiden en de controle over dit geluid. Als men zelf de controle heeft over de geluidsbron blijkt men geen overlast te ervaren. Een bekend voorbeeld van het ervaren van een storend geluid is de Mosquito die een hoog, alleen voor jongeren waarneembaar, geluid afgeeft. Dit zou hangjongeren moeten wegjagen. Geluid moet congruent zijn met haar omgeving, dus geen hardrock in een klassiek gebouw. Tevens blijkt muziek een grote associatieve kracht te hebben. Als de muziek van Jaws wordt gedraaid lijkt dit op veel testsubjecten een stressverhogend effect te hebben (Smeets ‘. H., 2009) (Bondrager, 2013).

Geluid toegepast

Geluid wordt op grote schaal toegepast met als doel het beïnvloeden van onze gemoedstoestand. geluid komt terug in diverse meditatietechnieken, psychotherapieën, de gezondheidszorg en zelfs in onorthodoxe verhoortechnieken. Geluid kan angsten wegnemen of veroorzaken. In winkels wordt het gebruikt om het koopgedrag te beïnvloeden door er voor te zorgen dat je langer in de winkel blijft en sinds enige tijd wordt er op de perrons van de Rotterdamse metro contextgebonden muziek gedraaid. Tijdens de spits wordt rustgevende muziek gedraaid en in de daluren up-lifting muziek. Deze samengestelde playlist heeft er toe geleid dat reizigers de wachttijden als korter ervaren en zich prettiger voelen in de omgeving.

Geur bepaalt mede of we iets als prettig of onprettig of veilig of onveilig ervaren. Het helpt ons met het herkennen en appreciëren van mensen, voorwerpen en ruimten. Het zintuig wordt ook wel eens de poortwachter van het brein genoemd. Het laat ons ergens op afgaan of het stoot juist af bij een onprettige geur. Zo kunnen we ons, ogenschijnlijk zonder aanwijsbare reden, aangetrokken voelen tot iemand of juist niet.

Bij reuk blijkt dat natuurlijke geuren meer gewaardeerd worden dan synthetische geuren en dat er een bepaalde congruentie moet zijn tussen de geur en de omgeving. Zo kan er bijvoorbeeld een frisse citroengeur verspreid worden in een ruimte, maar als de ruimte er vuil en smerig uit ziet heeft de geur geen enkel effect op de beleving (Smeets M. E., 2015).

Geur van korte duur

Bij een nieuwe geur blijken mensen onderzoekend van aard. Ze willen weten wat de geur is en gaan op onderzoek uit. De neus is echter al snel verzadigd en merkt de geur niet meer op. Tevens speelt gewenning een rol. Het centrale zenuwstelsel geeft geen aandacht meer aan de geur. Iedereen heeft dit wel eens ervaren, Je komt een ruimte binnen en je denkt het stinkt hier naar natte hond en andere nare geuren. Als je genoodzaakt bent om een tijdje in die ruimte te verblijven merk je dat je de geur nauwelijks meer waarneemt.

Geuren hebben geen langdurig effect. Het is belangrijk om daar rekening mee te houden bij het toepassen. Geuren hebben net als geluid een grote associatieve kracht. Als mensen bijvoorbeeld voor een bakker staan herkennen ze de geur van brood. Als deze lucht in een laboratorium voorgeschoteld wordt herkent het merendeel de lucht niet (Smeets ‘. H., 2009). Zorg er dus voor dat je geur dynamisch toepast. Ambi Pure heeft hier op geacteerd door een geurverspeider te ontwikkelen die elk half uur een andere geur verspreidt.

Zelfde geur andere associatie

Er zijn onderzoeken gedaan met een specifieke mintgeur naar het effect op de gemoedstoestand. Dit onderzoek is in Noord-Amerika en in Groot-Brittannië uitgevoerd. De lucht bleek in Noord-Amerika zeer positief te worden gewaardeerd en in Groot-Brittannië zeer negatief. Dit kwam door de associatie die de testsubjecten hadden met de geur. In Noord-Amerika deed het denken aan een bekend snoepje. In Groot-Brittannië deed de geur denken aan een specifiek medicijn dat daar werd gebruikt.

Deze associatie is ook bij jezelf waarneembaar. Denk eens aan een moment waarbij je een specifieke geur rook waarbij je gelijk werd terug gebracht naar het moment dat je die geur voor het eerst rook. De geur activeert een pad in je geheugen. Een geur kan je in een split second terug brengen naar die specifieke gebeurtenis, alsof het net gebeurd is. Ook al is dat geheugen tientallen jaren oud.

Wat waarderen we

Over het algemeen vinden personen de geuren van vanille, lavendel, appel, citrusvruchten en babyproducten lekker ruiken. lavendel heeft een ontspannend effect en door de geur van citrusvruchten wordt de omgeving als schoner ervaren.

Geuren kunnen bijvoorbeeld prima toegepast worden in wachtruimten van tandartsen etc. Geur kan dan gebruikt worden om angsten te verminderen en om een ontspannen mindset te creëren. Zorg er dan alleen voor dat de geuren dynamisch en zorgvuldig zijn samengesteld.

Wie wordt er niet blij van het eerste lentegroen. De zon die door de frisgroene blaadjes naar beneden schijnt geeft ons een gevoel van vernieuwde energie en het revitaliseert onze geest. De kou ligt achter ons en het mooie weer komt eraan, laat de zomer maar beginnen.

Groen en ons lichaam

Groen zorgt ervoor dat onze spierspanning afneemt en ontstekingen in het lichaam verminderen. Tevens kalmeert het zien van de kleur groen ons centraal zenuwstelsel. Het is niet toevallig dat de kleur groen vaak wordt gebruikt in ziekenhuizen en overige zorginstellingen.

Groen en het effect op onze stemming en gedrag

Groen is de kleur van het leven, zowel letterlijk als figuurlijk. We associëren het onbewust met een voedselrijke omgeving. Dit heeft tot uitwerking dat wij een zekere verbondenheid (in de oertijd noodzakelijk om te overleven) voelen met de natuur. Groen heeft een kalmerend effect op onze psyche en zorgt ervoor dat stress snel afneemt. De kleur groen laat ons de dingen van diverse kanten bekijken en zorgt ervoor dat we meer bereid zijn concessies aan te gaan met andere mensen. Het zou kunnen zijn, maar dat is mijn gedachtenspinsel, dat dit heeft te maken met het kunnen onderhandelen over voedsel in vroegere tijden. Het doen van concessies kon dan zaak zijn van leven en dood. De kleur groen associëren we met voedselrijk en dit wekt de drang op tot verzamelen en bezitten. Te veel groen kan dan ook leiden tot materialisme.

Het toepassen van groen

Groen wordt veelvuldig toegepast in de zorg. Er zijn talloze onderzoeken te vinden die de relatie leggen met het zien van planten, de kleur groen of zelfs een poster van natuur en een sneller herstel van ziekte stress en angst. Wanneer er in een wachtkamer een natuurfilm te zien is komen mensen bijvoorbeeld rustiger de spreekkamer binnen. Planten op de werkplek hebben een gunstig effect op de productiviteit en creativiteit van werknemers, dit komt mede door het zuurstof verrijkend effect van de planten.

Veiligheid

Ook in de openbare ruimte worden veel positieve eigenschappen toegedicht aan groen. Onderzoek in het Verenigd Koninkrijk toont aan dat agressie en geweld minder vaak voorkomen in gebieden met groen dan in gebieden zonder groen. Mensen voelen zich veiliger als er meer groen om hen heen is. De perceptie van veiligheid stijgt naar 89,3% in een groene omgeving. Dit geldt echter alleen voor het op de juiste manier toepassen van groen. Hoge struiken kunnen juist het veiligheidsgevoel weer verlagen omdat je niet precies kan zien wat er zich achter de struiken afspeelt.

Parken en stadsgroen zijn plaatsen waar mensen samen komen, zo dragen ze bij aan de sociale cohesie. Buiten veel voordelen voor het welbevinden van de mens heeft stadsgroen ook een gunstig effect op het milieu. Planten vangen fijnstof op en brengen zuurstof in de lucht. Het biedt schaduw en dempt winderige plekken tussen gebouwen.

De heldere blauwe lucht op een mooie winterdag en het diepe blauw van de zee. Het zien van de kleur blauw heeft direct invloed op hoe we ons voelen. Blauw geeft ons een gevoel van kalmte, vertrouwen en veiligheid. Dit effect is niet alleen psychisch maar ook fysiek, zo verlaagt de kleur blauw onze bloeddruk.

Dit effect valt terug te leiden naar ons oerinstinct. Om te overleven moesten wij eten en gevaar zien af te wenden. Om dit gevaar te kunnen zien aankomen was vrij zicht nodig, zicht op de blauwe horizon. Dit vrije zicht gaf ons ook de mogelijkheid ons eten te lokaliseren. Dit instinct is nog steeds actief. Denk aan de voorkeur voor een huis met vrij uitzicht of hoe we ons voelen als we naar de blauwe zee staren (Friedman, 2014).

Blauw als informatiebron

In het boek toegepaste kleuren psychologie (1968) van Oegema,TH van der Wal wordt de combinatie blauw/wit als beste kleurencombinatie aangegeven om een mededeling over te brengen. De theorie erachter is dat wij vanaf de oertijd dagelijks naar de lucht hebben gekeken om het weer in te kunnen schatten. Deze informatie was van cruciaal belang omdat wij hiermee de inschatting konden maken of en op welke wijze wij ons eten voor die dag gingen realiseren. Uit ervaring wisten wij welk voedsel goed te bemachtigen was bij elk weertype, we pasten onze strategie hier op aan. Omdat we miljoenen jaren de lucht als belangrijke raadgever hebben gebruikt zitten deze kleuren diepgeworteld in ons oerbrein. Deze informatie werd weergegeven in blauw en wit. De blauwe lucht als achtergrond en het wit (de wolken) als mededeling.

Een leuk weetje is dat Oegema in zijn boek aanbeveelt dat alle zwart met witte bewegwijzeringsborden vervangen moeten worden door blauwe borden met witte tekst (1968). We kunnen nu dagelijks buiten zien dat zijn raad is opgevolgd.

Blauw toegepast

De kleur blauw symboliseert vertrouwen en empathie. Politici weten goed gebruik te maken van kleur. Zo wordt bijvoorbeeld de kleur van de kleding aangepast aan het doel van een toespraak. Bij een toespraak over vertrouwen en veiligheid worden voornamelijk blauwtinten gebruikt.

In een toespraak over daadkracht en actie worden roodtinten gebruikt. Dit zie je het sterkste terug in de stropdas die politici dragen.

Over kleding gesproken: de politie wil de verbinding met de samenleving versterken. Zou de huidige zwarte kleur van het nieuwe uniform daar aan bijdragen of is de oude blauwe kleur een betere keuze?

Verkoeling

De kleur blauw zit aan de andere kant van het kleurenspectrum dan rood en wordt beschreven als een koude kleur. Blauw heeft een verkoelend effect, het doet ons denken aan water en ijs. Dit effect is het sterkste te merken op een hete zomerse dag. We hebben dan veel meer behoefte aan koele kleuren dan bijvoorbeeld een warme kleur als rood. In de winter is dat andersom. Als we het koud hebben kunnen roodtinten ons een gevoel van warmte geven. Dit werkt ook fysiek zoals in voorgaand blog is beschreven (verhoogde bloeddruk, hartslag etc.)

Urban Senses

Het doel van Urban Senses is het positiever maken van de omgevingsboodschap zodat men zich positiever gaat voelen en hieruitvolgend positiever gaat gedragen waardoor overlast en kleine criminaliteit afneemt. Ben jij benieuwd hoe Urban Senses je kan helpen tot het uitdragen van een positieve omgevingsboodschap? Neem dan contact op voor een gratis intake en quickscan. Voor meer informatie over zintuigbeïnvloeding kan je terecht op www.urbansenses.nl.

Al miljoenen jaren heeft kleur effect op onze gemoedstoestand en het daaruit volgend gedrag. Ons prehistorisch brein werd in de tijd dat wij nog jagers en verzamelaars waren (ongeveer 2 miljoen jaar lang tot 10.000 jaar terug) overspoeld met kleuren. Onbewust werden deze kleuren gebruikt om gevaar in te kunnen schatten en te kunnen overleven. Deze patronen zitten diepgeworteld in ons. In deze blog ga ik uitleggen op welke wijze de kleur rood effect heeft op de psyche.

Fight or Flight

De kleur rood associeert met gevaar, de kleur van ons bloed. Deze associatie zie je overal om je heen: rode lampen bij spoorwegovergangen, rode verkeersborden en brandweerauto’s. Op diverse manieren word je door de kleur rood getriggerd op te letten. Dit effect is niet alleen psychisch maar ook fysiek. Het zien van rood zorgt er letterlijk voor dat de hartslag, de bloeddruk en het adrenalinegehalte wordt verhoogd. Het lichaam wordt klaargemaakt voor actie, actie om te handelen en te kunnen overleven.

Passie

Rood creëert ook de associatie met passie en warmte. De eerste bewijzen van vuur dateren van ongeveer een half miljoen jaar geleden. Dit vuur bracht ons warmte en groepsbinding (met de gemeenschap rond het vuur) en het maakte eten vrij van bacteriën. Maar ook de liefde, de noodzakelijke voortplanting, bedreven we niet op een open vlakte maar bij een warm vuur. Dit is ook de reden dat mannen geprikkeld raken door een vrouw in een rode jurk. Ook hier zie je de fysieke werking van rood. De rode gloed associëren we onbewust met de rode gloed in onze grot of tent waar de passionele daad werd gedaan.

Moed

Rood associëren we ook onbewust met moed en mannelijkheid. Om te overleven moest je jagen, daar was doorzettingsvermogen voor nodig en moed. Als we het bloed zagen van onze vangst betekende dat eten en overleven. De kleur rood gaf ons kracht en moed. Buiten de effecten van rood op ons oerinstinct zijn wij ook gevormd door culturele verschillen. Zo heeft rood in bijvoorbeeld China en Rusland een hele andere betekenis dan in westerse landen.

Verkeerd gebruik van rood

Een goed voorbeeld van verkeerd kleurgebruik is de kleur van een nooddeur. Deze is doorgaans rood. Rood associëren we instinctief met gevaar. Gevoelsmatig wil je dus niet door deze deur. Tevens verhoogt rood het stressniveau, iets wat je juist niet wil ten tijde van een noodsituatie. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat onze ogen de kleur rood niet goed kunnen zien bij een schimmige omgeving, bijvoorbeeld als de verlichting uitvalt tijdens een noodsituatie. Onze ogen kunnen in het donker geel-groene kleuren veel beter zien, denk aan lime-groen.

De kleur groen associëren we onbewust met veiligheid. Opvallend is dat de verwijzingsbordjes naar de nooddeur toe wel groen zijn en de deur waar hij naar verwijst niet.

Moeten we nu alle rode nooduitgangen lime groen gaan verven?

Associatie met kleur, bijvoorbeeld door culturele factoren, is een sterk gegeven. Veelal associëren we de rode deur met een nooduitgang. Deze associatie moet langzaam worden omgedraaid naar een kleur die ons van nature het gevoel van veiligheid geeft en tevens beter zichtbaar is in verminderd licht.

Afbeelding: Juist gebruik van rood en groen, je gaat van het gevaar naar de veiligheid, van rood naar groen.

Zintuigbeïnvloedende zones

De kennis over kleuren en hun effect op onze psyche vindt zijn onderbouwing in de kleurenpsychologie. Kleurenpsychologie is één van de disciplines die gebruikt wordt door Urban Senses bij het inrichten van zintuigbeïnvloedende zones. In deze zones wordt een vooraf vastgesteld gedrag gestimuleerd door middel van een samenhangend geheel van beeld, geur, geluid en kleur. Te denken valt aan een overlastgevende hangplek. De omgeving wordt dan zo herontworpen dat de omgevingsfactoren die er voor zorgen dat het overlast ontstaat worden weggenomen.

Wat is het doel van Urban Senses?

Het doel van Urban Senses is het positiever maken van de omgevingsboodschap* zodat men zich positiever gaat voelen en hieruitvolgend positiever gaat gedragen waardoor overlast en kleine criminaliteit afneemt. Ben jij benieuwd hoe Urban Senses je kan helpen tot het uitdragen van een positieve omgevingsboodschap? Neem dan contact op voor een gratis intake en quickscan. Voor meer informatie over zintuigbeïnvloeding kan je terecht op onze website. www.urbansenses.nl

*De omgevingsboodschap zijn alle prikkelingen die men vanuit de omgeving binnen krijgt. Negatieve prikkelingen zijn slechte verlichting, geluidsoverlast, stank, foutief gebruik van kleuren, slecht gestileerde graffiti, reclameboodschappen etc.